BEDENSEL VE DEVİNSEL GELİŞİM

Bedensel gelişim; insan kişiliğinin oluşmasında etkisi en fazla olan gelişim alanıdır. Devinsel gelişimin ön koşuluda bedensel gelişimdir. Bireyin devinsel becerileri yapabilmesi öncelikle ilgili beden kısımlarının ya da organlarının olgunlaşmasına bağlıdır.

Bedensel gelişim doğum öncesinden başlayarak insan hayatının sonuna kadar süren bir süreçtir. Bedensel gelişim içinde kişinin boy ve ağırlık, iskelet, sinir, salgı bezleri, sindirim, kan ve solunum sistemleri incelenir.

Devinsel gelişim ise bireyin hareketleriyle ilgilidir. Devinsel gelişim, kişinin bir yerden başka bir yere gidebilme yetenek ya da gücünü kazanmasıdır.

İnsan gelişimi belli dönemler içinde ele alınmakta ve incelenmektedir. Her dönemdeki gelişim özellikleri ve gelişim ödevleri buna göre belirlenmiştir.

1) DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM Þ Yaşam annenin yumurtasının babadan gelen sperm tarafından döllenmesiyle başlar ve gelişim döllenmeden itibaren incelenir. Anneden gelen 23 babadan gelen 23 adet çift kromozomun birleşmesiyle oluşan ZİGOTTA gelecekteki insanın olgunlaşması ve gelişmesiyle ilgili bilgiler kodlanmış durumdadır. İlk iki haftalık döneme DÖLÜT adı verilir. Daha sonra EMBRİYO dönemi başlar. Bu dönem 3. haftadan 8. haftaya kadardır. Bu dönemde hücreler farklılaşır ve organları oluşturacak tabakalar oluşur. Bunlardan EKDODERM dış tabakadır. Deri, saç, tırnak ve dişlerin bir kısmını oluşturur. MEZODERM iç tabakadır. Kas, iskelet, salgı, dolaşım sistemini oluşturur. Üçüncü aydan itibaren FETÜS dönemidir ve bu dönemde vücut yapısı tamamlanır, iç organlar gelişir. Doğumdan sonraki döneme BEBEKLİK dönemi adı verilir

2) BEBEKLİK VE İLK ÇOCUKLUK Þ (0–6 YAŞ)

  1. A) Yürümeyi Öğrenme Þ Bu dönemde yürümeyi öğrenemeyen çocuklar gelişimlerinin sonraki dönemlerinde sıkıntılarla karşılaşırlar. Yürümeyi öğrenme 9 ay civarında ayakta durma çalışmaları ile başlar ve 2 yaş civarında yürümede ustalaşma biçimini alır.
  2. B) Katı Yiyecekleri Yemeyi Öğrenme Þ Bebek, dünyaya geldiğinde dişleri yoktur, bu yüzden anne sütüyle beslenir. Bebeğin iki yıl içinde dişlerinin çıkmaya başlaması ile birlikte, katı yiyecekleri yemeyi öğrenmesi gerekir. Böylelikle yavaş yavaş anne sütünün yerini katı yiyecekler alır.
  3. C) Konuşmayı ÖğrenmeÞ Doğuşta sadece bakışlarıyla iletişim kurabilen bebek, agulama ile başlayan dil gelişimini 2 yıl içinde üç kelimelik cümlelere dönüştürme göreviyle karşı karşıyadır. Dil gelişimi 3 yaşında iletişim için oldukça usta bir biçimde kullanılabilir. Bu yaşta bazı kelime ve kavramların kullanılması ile ilgili yanlışlıklar yapılırsa da, dil gelişiminin temelleri büyük ölçüde atılmış olur.
  4. D) Beden Artıklarının Atılmasını Kontrol Etmeyi Öğrenme Þ Bebek doğuştan itibaren bedensel atıklarını denetleyemez. Hatta ilk yıl içinde rahat dışkılaması onun ruh sağlığının bir göstergesi sayılır. Ancak, iki yaşına doğru, biyolojik gelişime paralel olarak kaslarına hakim olabilir ve ondan artık dışkısını kontrol etmesi beklenir. Çocuk dışkısını istediği zaman tutabilmeli istediği zaman bırakabilmelidir.
  5. E) Cinsiyet Farklılıklarını ve Cinsel Gösterişsizliği (cinsiyetini teşhir etmemeyi) öğrenme Þ Çocuk 3 yaş civarında cinsiyetini öğrenir. Erkek ve kız kelimelerinin ne demek olduğunu anlar. Bu anlayış bedensel görünüş farklılıklarına dayalıdır: kızlar uzun saçlı olur, erkekler bıyıklı olur gibi. Cinsiyetini fark eden çocuktan cinsiyetini gizli tutmayı başarması beklenir. Ben erkeğim, kızım dediğinde cinsel organlarını teşhir etmemesi, herkesin önünde cinsiyetle ilgili davranış ve eylemlerde bulunmaması bu gelişim görevini oluşturur.

 

  1. F) Sosyal ve Fiziksel gerçekliği tanımlamak için kavramlar oluşturma ve dili öğrenme Þ Dil gelişimi ile bağlantılı olarak kavram gelişimi de ilk çocukluk döneminin bir görevidir.  Çocuk artık dış dünyayla etkileşimde bulunmalıdır. Bunun içinde dış dünya ile etkileşime giremezler, bu konuda sıkıntılarla karşılaşırlar.
  2. G) Okumaya Hazır Hale Gelme Þ Okul döneminde çocuklar okuma, yazma ve hesaplamayı öğrenirler. Bunun için okul döneminden önce bunları öğrenmeye hazır hale gelmelidirler. Bu gelişimin görevi ana-babaların “çocuğum alfabeyi tanıyor”, “çocuğum adını yazabiliyor”, “çocuğum 20’ye kadar sayabiliyor” ifadelerinde görülen durumu ifade eder. Kısaca çocuk okulda göreceği yani öğreneceği şeylere hazırlanmaktadır.
  3. H) Doğru ile Yanlışı Ayırma ve Vicdan gelişimine başlama Þ Okul öncesi dönemde aynı zamanda ahlaki yargıların temelleri atılmaktadır. Hemen hemen okula gidişle birlikte vicdan gelişimi başlar. Bu gelişimden önce çocukların yalan söylediklerinde suçlandıkları, hatalı bir davranışta bulunduklarında bunu anladıkları görülür.

3) ORTA ÇOCUKLUK  (6–12 YAŞ)

  1. A) Gündelik Oyunlar için gerekli Fiziksel becerileri Öğrenme Þ Çocuk belli bir yapılanmayı tamamlamış olan bedenini etkili bir şekilde kullanmayı ve oyunlarında (oyun çocukların işidir) bedenini ustaca kullanmayı öğrenirler.
  2. B) Büyüyen bir organizma olarak kendine karşı yararlı bir tutum oluşturma Þ Bu dönemde çocuk bir yandan büyümeye devam ederken, diğer yandan kendisinin ve bedeninin farkına varmaya başlamıştır. Büyüme ve farkındalık; kendisine ve bedenine karşı kabullenme ve olumlu tutum geliştirme, onu benimseme şeklinde gelişim göreviyle karşı karşıya bırakır.
  3. C) Yaşıtlarıyla iyi geçinmeyi öğrenme Þ Çocuk bu dönemde sosyalleşmektedir, yani okula gidilmekte ve sınıf arkadaşlarıyla karşılaşılmaktadır. Sokakta yaşıtlarıyla ortak etkinliklerde bulunulmakta, parkta birlikte salıncağa binilmektedir. Bu beceriler sonraki yıllarda sosyal ilişkilerin temel yapı taşları olarak kullanılacaktır.
  4. D) Uygun erkeksi veya kadınsı sosyal rolü öğrenme Þ Cinsiyetine uygun davranma ilk çocuklukta fiziksel görünüş ağırlıkta iken: bu dönemde davranış ağırlıktadır. “Erkekler-kızlar şöyle yapar” cümlelerinde ifadesini bulan cinsiyet rolü bu dönemde kazanılır.
  5. E) Okuma, yazma ve hesap ile ilgili temel becerileri geliştirme Þ Okul orta çocuklukta ağırlıktadır. Temel eğitim bu dönemde çocuğun hayatı boyunca ihtiyaç duyacağı okuma, yazma ve hesap becerilerini edinmeye (ilk 3 sınıf) ağırlık verir. Çocuk bu becerilere dayanarak ileriki yaşlarda karmaşık problemleri çözebilir hale gelecektir.
  6. F) Gündelik yaşam için gerekli kavramları edinme Þ Okul öncesi dönemde çocuk temel kavramları edinmekte ise de; o kavram ve tanımlar nesne ağırlıklıdır. Orta çocukluk döneminde gündelik yaşamda olup bitenler çocuğun ilgisini çekmeye başlar. Bu olayları anlayabilmek için temel kavramlar oluşturulmak zorundadır.
  7. G) Vicdan, ahlak ve değerler sistemi geliştirme Þ Okul öncesi dönemde temelleri atılarak vicdan gelişiminin başlaması bu dönemde değerlerin, tercihlerin ve tutumların belirginleşmesi şeklinde devam eder.
  8. H) Kişisel bağımsızlığa ulaşma Þ İlk çocuklukta çocuk hareket özgürlüğü kazanmış ise de kendi başına davranmayı henüz pek başaramaz. Bu dönemde artık kendi başına davranış ve girişimlerde bulunabilir, en basit şekliyle okula gelip giderler. Artık kendi davranışlarını başlatma ve yönlendirme ile ilgili kararlar alır ve uygularlar.
  9. İ) Sosyal Grup ve kurumlara karşı tutum geliştirme Þ Orta çocukluğun özellikle sonuna doğru çocuklar (birazda kitle iletişim araçlarının etkisiyle) ülkelerinde ve dünyada olup bitenlere ilgili fikir beyan etmeye başlarlar. Bu dönemde zihin gelişimleri soyut işlemlere hazırlanmaya başlamıştır. Somut durumların ötesin de yargı ve yorumlar getirmeleri orta çocuklukta bir tür beceri DENEME girişimleridir.

    4) ERGENLİK (12–18 YAŞ)

  10. A) Her iki cins yaşıtlarıyla yeni ve daha olgun ilişkilere erişme Þ Ergenlik ile birlikte bireyin kişiler arası ilişkileri de gelişir, artar ve nitelik değiştirir. “Artık çocuk değildir.” İlişki başlatma, sürdürme ve gerektiğinde bitirme becerileri bu dönemde edinilir.
  11. B) Bedeni kabul etme ve etkili bir şekilde kullanma Þ Ergenlik dönemi bedensel değişikliklerin yaşandığı bir dönemdir. Bedensel değişiklikler kişinin elinde olan değişiklikler olmadığı için, kişi elinde olmadan meydana gelen bu değişiklikler çerçevesinde bedenini kabullenmek ve becerikli bir şekilde kullanmayı öğrenmek durumundadır. Her ne kadar özellikle dönemin başında beceriksizlik doğal ise de, bu beceriksizliğin en kısa zamanda giderilmesi beklenir.
  12. C) Ana-baba ve diğer yetişkinlerden duygusal bağımsızlığını kazanma Þ Bir önceki dönemde kendi başına hareket edebilme becerisi kazanan birey, artık toplum içinde kendi başına girişimlerde bulunabilir. Önceki dönemlerde şu veya bu şekilde etrafındaki yetişkinlere dayanmak durumunda olan kişi artık onlar olmadan da yaşayabileceğini (en azından kendine) kanıtlamak durumunda kalır.
  13. D) Evlilik hayatına hazırlanma Þ (ve AİLE) Sonraki dönemler kişinin toplum hayatında yer alacağı dönemlerdir. Bu geleceğe yönelik olarak, ergenlik döneminde kişi kendisi için nasıl bir eş ve evlilik öngördüğünü belirlemeye başlar. Bu dönemde ben kimim? sorusu: ben nasıl biriyle yaşamımı paylaşabilirim ve bu nasıl birliktelik olur? Sorularını birlikte getirir.
  14. E) Bir meslek için hazırlanma Þ Kişi geleceği için hazırlanırken, gelecekteki işi içinde belirlemeler yapması gerekir. Bu belirleme onun eğitimsel geleceğini de belirler başka bir deyişle hangi okulda okuyacağını da belirlemesi demektir.
  15. F) Bir değerler sistemi ve ahlak sistemi edinme Þ Vicdan gelişimi bu dönemde bir takım temel değer yargılarının gelişmesi ve yerleşmesi biçimini alır. Hayatta neye değer verdiğini belirleyen ergen, bu yüzden sık sık ideolojik kötüye kullanmalara maruz kalır. İdeolojik düşüncelerin yoğunlaşması, bu gelişim görevinin bir görüntüsüdür.
  16. G) Toplumsal açıdan sorumlu davranışı isteme ve kazanma Þ Değer sistemi geliştirme ve sosyal gelişimle bağlantılı olarak ergen artık yetişkin toplumsal düzeni içine girmek ve sorumluluk yüklenmek ister. Kısaca bu dönemde bireyler sorumluluk yüklenmek isterler.

            5) GENÇ YETİŞKİNLİK (18–30 YAŞ)

  1. A) Eş Seçme: Þ Ergenliğin bitmesiyle birlikte kişi yaşamını birlikte geçireceği karşı cinsten birinin kim olacağına karar vermek durumunda kalır. Yani hayat arkadaşını seçer. Kişinin biyolojik olgunlaşması eş seçimi gelişim görevini üstlenmesini etkiler, geç olgunlaşan kişiler bu seçimi erteleyebilirken, erken olgunlaşanlar bir an önce evlenmek isterler.
  2. B) Eşiyle Yaşamayı Öğrenme: Þ Eşini seçen bireyin görevi burada bitmez, eşiyle birlikte ve evli bir şekilde yaşamayı öğrenmesi gerekir.
  3. C) Çocuk Yetiştirme: Þ Aile kurumunun temel işlevinin çocuk yetiştirme olduğu düşünülür ve evlenen kişilere sık sık niçin çocuk yapmadıkları sorulur.
  4. D) Ev idare etme: Þ Cinsiyet rolleri açısından bakıldığında erkeğin yönetici, kadının ise evi çekip çevirici işlevi bu gelişim görevi kapsamındadır. Bu roller değişebilir ve tartışılabilir.
  5. E) Bir işe girme-başlama Þ Eşiyle ve eviyle ilgili sorumluluk ve yükümlülüklerin yanı sıra, kişinin işiyle ve mesleğiyle ilgili sorumlulukları da üstlenmesi gerekir. Artık bir işe girmesi ve başlaması gerekir.
  6. F) Vatandaşlık Sorumluluklarını Üstlenme Þ Artık yetişkin, toplumun bir parçası olmuştur ve o ülke ve toplumda yaşıyor olmaktan ileri gelen sorumlulukların (askerlik, vergi, siyasal katılım, seçme/seçilme vb)  da üstlenilmesi gerekir.

            6) YETİŞKİNLİK  (30–65)

  1. A) Yetişkin vatandaşlık ve toplumsal sorumluluğuna erişme: Þ Genç yetişkinlik döneminde başlayan toplumsal katılım ve sorumluluklar bu dönemde daha da ağırlaşarak devam eder. Yani daha önce seçme hakkını kazanan birey bu dönem de seçilme hakkını da kazanır.
  2. B) Ekonomik bir yaşam standardı kurma ve sürdürme: Þ İşe girip çalışmaya başlayan kişinin artık yaşamını sürdürebileceği, belli bir yaşam standardı geliştirebileceği bir ekonomik düzen kurması beklenir.
  3. C) Onlu Yaşlardaki Çocukların (ın) Sorumlu Yetişkin olmalarına yardım etme: Þ Bu dönemde yetişkinler ergenlere bazen yol göstererek, bazen de örnek kişi olarak onların yetişkin olmalarına yardımcı olur. ERGENLER BU KİŞİLERİN “GELECEK NESLİDİR”…
  4. D) Yetişkin boş zaman etkinliklerini geliştirme: Þ Yetişkinler bir yandan bir iş icra edip ekonomik gelir sağlarken, diğer yandan da boş zamanlarında yapacakları işlerle ilgili hobiler geliştirmek durumunda kalırlar. Türk toplumunda bu dönemde erkekler kahvehaneye gidip okey oynarlar.
  5. E) Kendini bir kişi olarak eşiyle ilişkilendirme: Þ Bu dönemde kişi kendini eşiyle birlikte ele alır ve ortaya koyar. Etkinliklerini birlikte planlar ve yerine getirmeye çalışırlar.
  6. F) Orta yaşın fizyolojik değişikliklerini kabul etme: Þ  Bu dönem yaşlanma belirtilerinin görülmeye başladığı dönemdir. Bireyin bu değişikliklere uyum yapması, onları kabullenmesi ve onlarla yaşamayı öğrenmesi beklenir.

            7) YAŞLILIK (65-…)

  1. A) Azalan Fiziksel güç ve sağlığına uyum yapma: Þ Bu dönem fiziksel açıdan gücün azaldığı ve sağlığın bozulma işareti verdiği dönemdir. Kişinin bu dönemde bu değişikliklere uyum yapması, gücünün yettiği işleri yerine getirmesi, sağlığına dikkat etmesi beklenir.
  2. B) Eşin ölümüne uyum sağlama: Þ Eşlerden biri diğerinden daha önce öldüğünde, kalan kişinin bunu kabullenmesi gerekir.
  3. C) Yaş grubu ile açık bir yakınlık kurma: Þ Yaşlıların sonraki nesillere uyum yapmaları zor olduğundan, kendi yaşıtlarıyla yakınlık kurmaları beklenir.
  4. D) Toplumsal ve vatandaşlık yükümlülüklerini yerine getirme: Þ Daha önceki dönemlerde olduğu gibi bu dönemde de kişi kendisinden beklenen toplumsal sorumlulukları yerine getirmelidir.
 

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir