Bu bölümde bir eğitim programı tasarımı hazırlanırken programın öğeleri olan hedef, içerik, eğitim ve sınama durumlarının nasıl hazırlanması gerektiği üzerinde durulmaktadır. Programın öğelerini açıklamaya geçmeden amaç, hedef ve davranış kavramları üzerinde durulması gerekmektedir.
* AMAÇ: Eğitim öğretim süreci sonunda ulaşılması istenen düzey yada sonuçtur.
Örn: = İyi vatandaş, iyi öğretmen, iyi insan gibi.
* HEDEF: Öğretim faaliyetleri ile öğrenciye kazandırılacak özellik yada niteliklere HEDEF denir.
Örn: = İletişim becerilerine sahip olma, eğitim bilimlerindeki temel kavramlar bilgisi…
* DAVRANIŞ: Öğretim hedeflerinin gözlenebilir ve ölçülebilir öğrenci tepkileri alarak ifade edilmesidir.
Örn: = Eğitim kavramının tanımını söyleme, verilenler arasından seçip işaretleme…
Eğitim programında bulunan öğelerden birisi amaçlar yada hedeflerdir. Hedef yada amaç öğrenciye eğitim yoluyla kazandırılmaya çalışılan davranış örüntülerinin tümünü ifade eder. Eğitimde HEDEFLER; öğretimi yönlendirmesi, öğretme-öğrenme işleminin yapılmasını ortaya koyması ve ölçmelere kılavuzluk etmesi açısından gerekli görülmektedir.
Hedefler öğrenciye kazandırılmak üzere seçilen İSTENDİK ÖZELLİKLERDİR. Amaçlar yani hedefler eğitimde son noktayı veya çıktıları gösteren ifadelerdir. Yani maksadı anlatan ifadelerdir. Her ülkenin sistemi ne olursa olsun eğitim politikasının en üst düzeydeki amacı; “BİREYİ TOPLUMA YARARLI HALE GETİRMEDİR”
Hedefler; toplumun gereksinimlerine, eğilimlerine, ilgilerine ve gelecekle ilgili beklentilerine göre belirlenir. Amaçlar; NEYİ NİÇİN? yapacağımızı belirlemeye yönelik olduğu için amaçlar belirlenmeden önce programın diğer öğeleri çalışmaz.
Eğitim hedefleri dikey ve yatay boyutta sınıflandırılabilir. (Yatay boyutta yer alan hedefler ileride geniş olarak ele alınacaktır.) Eğitim programında yer alan DİKEY boyutta şu üç amaç vardır. Þ
1) UZAK AMAÇ (Uzak Hedef) Þ Ülkenin politik felsefesini yansıtan ve oldukça genel olarak belirtilen hedeftir. İşlevi yön göstermek ve eğitim hizmetlerinin amaçlarını belirtmektir. Türk toplumu için, uzak hedef olarak öngörülen politik felsefe Atatürk’ün: “Çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkılması.” sözünde ifadesini bulmuştur. Bu hedef kaynağını Anayasa’dan almaktadır. Bu amaçla eğitim yoluyla yetiştirilmesi planlanan ideal insan tipi belirlenir.
ÖRNEK: Þ Devletin temel yapısını belirleyen birey yetiştirmek, iyi insan yetiştirmek, iyi vatandaş yetiştirmek…
2) GENEL AMAÇLAR (Genel Hedefler) Þ Uzak hedeflerin anlamlı hale getirilmiş biraz daha somut ve özel ifadeleridir. ÖRNEK: Burada ideal insanın nitelikleri belirtilir.
Millî eğitimin amaçlarını kapsar ve tüm eğitim etkinliklerine yön vermeyi amaçlar. Millî eğitimde ve diğer kurumlarının hepsinde ortak amaç olarak yürütülmesi gereken davranışları içerir. Millî eğitimin genel amaçları ve farklı kademelerdeki okulların hedefleri olarak iki şekilde belirtilir.
3) ÖZEL AMAÇLAR (Özel Hedefler) Þ Genel amaçlar doğrultusunda belirlenen dersin hedefleridir. Bir ders düzeyinde öğrencilerin kazanması gereken özellikler ve bir disiplin yada bir çalışma alanı için hazırlanmış olan hedeflerdir. Belli bir düzeyde bir dersin, konunun, kursun, ünitenin amaçlarını ifade eder ve okulun amaçlarına göre biçimlenir.
NOT: Þ Amaçlar konusunda bir başka sınıflama da AMAÇLARIN HİYERARŞİK sınıflamasıdır. TAKSONOMİK SINIFLAMA da denir.
AMAÇLARIN HİYERARŞİK SINIFLAMASI (TAKSONOMİK SINIFLAMA)
MİLLİ EĞİTİMİN AMAÇLARI OKULUN AMAÇLARI
|
DERSİN AMAÇLARI
|
KONUNUN AMAÇLARI
Burada amaçlar birbiriyle bağlantılı olarak dile getirilmelidir. Amaçlar en genel amaçlardan en spesifik (özel) amaçlara doğru iner. Ancak bir üst düzeydeki amaç bir alt düzeydeki amaçlar toplamı değildir.
NOT: Þ Türk Millî Eğitiminin 3 GENEL AMACI 14 İLKESİ vardır. 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununda Türk Millî Eğitiminin Genel amaçları şu şekilde ifade edilmiştir. Þ
Türk Milletinin bütün fertlerini:
1) Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlı ve Anayasa’da ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk milletinin millî, ahlâki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasa’nın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, Laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek,
2) Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı bir şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karakterlere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görünüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek,
3) İlgi ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak.
Böylece bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu arttırmak, öte yandan millî birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak; ve nihayet Türk milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı seçkin bir ortağı yapmaktır.
1739 Sayılı Kanunda Türk Millî Eğitiminin Temel İlkeleri de şu başlıklarda verilmektedir Þ
1) GENELLİK ve EŞİTLİK
2) FERDİN ve TOPLUMUN İHTİYACI
3) YÖNELTME
4) EĞİTİM HAKKI
5) FIRSAT ve İMKAN EŞİTLİĞİ
6) SÜREKLİLİK
7) ATATÜRK İLKE ve İNKILAPLARI ve ATATÜRK MİLLİYETÇİLİĞİ
8) DEMOKRASİ EĞİTİMİ
9) LAİKLİK
10) BİLİMSELLİK
11) PLANLILIK
12) KARMA EĞİTİM
13) OKUL ile AİLENİN İŞBİRLİĞİ
14) HER YERDE EĞİTİM