HEDEF NEDİR: Bireyin planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar yoluyla kazanması kararlaştırılan ve davranış değişikliği olarak nitelendirilmeye uygun özelliklerdir. Hedef boyutu ile ilgili hazırlıklar yapılırken bireyleri “NEDEN?, NİÇİN?, eğitiyoruz?” sorusuna cevap aramakla işe başlanmalıdır. İstendik davranışın (hedeflerin) belirleyicileri şunlardır. Þ
            → Toplumsal Gerçek
            → Konu Alanı
            → Birey
            → Doğa
            Toplum, birey, doğa ve konu alanının özellikleri dikkate alınarak belirlenen ADAY HEDEFLERİN; eğitim felsefesi, eğitim psikolojisi ve eğitim ekonomisi açısından incelenmesi gerekir.
* Eğitim Felsefesinden Þ Aday hedeflere yenilerini eklemek, saptanmış hedeflerin dış ve iç tutarlılık açısından kontrolünü yapmak, hedefleri önem sırasına koymak için yararlanılır.
* Eğitim Psikolojisi Þ Hedeflere ulaşılıp ulaşılamayacağı, hedeflere ulaşmada yararlanılacak en uygun öğrenme kuramını belirlemede dayanıklılık ve işe yararlılığı, kullanışlılığı inceler.
* Eğitim Ekonomisi Þ Süzgecinde ise toplumun gelişmesi için öncelikli insan gücü ihtiyaçları ile bu ihtiyaçların karşılanması için gerekli yatırımlar ve istendik davranışların kazandırılması için yapılacak harcamalar ile bu davranışların sağlayacağı faydalar kararlaştırılır.
* Eğitim Sosyolojisi Þ Eğitimde istendik davranışların belirleyicilerinden biri de toplumdur. Toplumsal gerçeğin neliğine göre belirlenen aday hedefler, o toplumun genel özelliklerini içerir. Oysa burada söz konusu olanlar ise, ülkenin değişik sosyo-ekonomik bölgeleri içindir. Örn: Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Karadeniz, Akdeniz, Marmara, Ege, İç Anadolu bölgelerinin her birinin sosyo-ekonomik ve kültürel özellikleri bir bakıma birbirinden farklıdır.
İşte ülkenin genel toplumsal gerçeğine göre saptanan ADAY HEDEFLER; her bölgenin, kentin, kasabanın, köyün özelliklerine göre gözden geçirilmeli ve ona göre yeniden belirlenmelidir. Eğer böyle davranılmazsa, eğitim sistemi etkili olamayabilir.
NOT: Þ Eğitim psikolojisi, eğitim ekonomisi, eğitim felsefesi ve eğitim sosyolojisi süzgeçlerinden geçen ADAY hedefler; OLASI HEDEFLER adını alabilirler. Bu süzgeçlerin birine takılan ADAY HEDEFLER elenebilirler.
HEDEF KAYNAKLAR                                                                                OLASI HEDEF
→ Bireyin İhtiyaçları ve İlgileri                        → Eğitim Felsefesi               DAVRANIŞLAR
→ Toplumun Beklentileri      Þ ADAY   Þ               → Eğitim Sosyolojisi Þ   → BİLİŞSEL
→ Konu Alanının Özellikleri    HEDEFLER  → Eğitim Psikolojisi          → DUYUŞSAL
→ Doğa Koşulları                                             → Eğitim Ekonomisi         → PSİKOMOTOR.
 
HEDEFLERİN SAPTANMASININ NEDENLERİ Þ
A) Kendilerini tanımlayan davranışın sembolüdürler.
B) Eğitim durumlarının seçilmesinde yol göstericidirler.
C) Değerlendirilmenin yapılanmasında ölçüt takımıdırlar.
HEDEFLERİ KİMLER BELİRLER? Þ
→ Uzak ve genel hedeflerin belirleyicisi toplumda egemen olan politik güç, otorite yada ANAYASADIR. Ayrıca anayasanın yetki verdiği diğer kurum ve kuruluşlardır. Bu kuruluşlar toplumun kalkınma hedeflerini belirleyecek nitelikteki kuruluşlardır.
→ Öğrenme faaliyetlerinin planlanması bir alt seviyede ise okul düzeyinde gerçekleştirilir. Okulda saptanan, hazırlanan özel hedeflerin belirlenmesinde öğretmenler etkin rol oynamaktadır.
HEDEFLERİN NİTELİKLERİ Þ
1)      Hedefler öğretmenin değil, öğrencinin neler yapması gerektiğini ifade etmelidir.
2)      Hedefler öğrenme sürecine değil öğrenme ürününe dönük olmalıdır.
3)      Hedefler öğrenme ürününü gösterecek nitelikte olmalıdır.
ÖRN: Soruları bilimsel yöntemle çözmeyi bir alışkanlık haline getirebilme…
Tarih dersinde belli başlı tarihi olguları öğelerine ayırabilme…
4)      Hedef içeriğe değil öğrenme ürününe dayalı olmalıdır. Konu başlıkları öğretim hedefini ifade etmez.
5)      Hedef tek tip öğrenme ürününü ifade etmelidir.
6)      Hedef, öğrencilerin kazanacağı davranışları gösteren bir eylemle ifade edilmelidir.
Bunların haricinde hedeflerin genel nitelikleri arasında şu başlıklarda yer almaktadır Þ
7)      Öğrenci Yaşantısına Dönüklük Þ Hedefler öğrencinin öğrenme etkinliklerine aktif olarak katılmasını sağlayacak nitelikte olmalıdır.
8)      Açık-Seçiklik Þ Hedefler açık-seçik yani herkesin ortak bir şekilde anlayacağı ve açıklayacağı bir dille ifade edilmelidir.
9)      Genellik ve Sınırlılık Þ Hedefler hangi özellikleri kazandıracağını belirtecek kadar genel ve kazandıracağı özellikleri başka özelliklerle karıştırmayacak kadar sınırlı olmalıdır.
ÖRNEK Þ Türkiye Cumhuriyeti tarihiyle ilgili bir hedef yazarken; “Atatürk devrindeki tarihi olgular bilgisi” dersek hedef kapsamlı olmaz. Bunun yerine “Cumhuriyet devrindeki belli başlı tarihi olgular bilgisi” ifadesi hem kapsamlı hem de sınırlı olabilir.
10) Konu Alanı ile İlişkililik Þ Hedefler, ilgili oldukları konu alanını temsil edecek ve kapsayacak niteliklere sahip olarak belirlenmelidir.
 
 
 
 
ÖRNEK-2002 KPSS Þ Eğitim-öğretim süreci sonunda öğrencilere kazandırılması planlanan hedeflerin belli niteliklere sahip olması gerekir.
            Aşağıdakilerden hangisi bu niteliklerden değildir?
A)    Öğrenci davranışı olarak ifade edilmesi,
B)    Davranışın hangi koşullar altında gösterilmesi beklendiğini belirtme,
C)    Öğrencinin hazır bulunuşluğuyla erişilebilir olma,
D)    Gözlenebilir ve ölçülebilir olma,
E)    Öğrencilerin kendi çabalarıyla ulaşabilecekleri nitelikte olma,
Cevap: E şıkkı
NOT: Þ Hedeflerin nitelikleri dikkate alındığında bu niteliklere paralel olarak hedef yazma ilkeleri aşağıdaki gibi belirtilmelidir.
            HEDEF YAZMA İLKELERİ Þ
            Hedefler yazılırken şunlara dikkat edilmelidir. Þ
1)      Hedef cümlelerin sonunda “bilgisi, becerisi, gücü, yeteneği, oluş, ilgililik, farkındalık” gibi kavramlardan (sözcüklerden) biri bulunmalıdır. Bilişsel ve devinişsel alanla ilgili hedef cümlelerin sonunda “bilme” yardımcı fiiliyle biten bir birleşik sözcük kullanılabilir. Fakat “bilgisi, gücü, yeteneği” sözcüklerinden birinin kullanıldığı hedef cümlesinin sonunda “bilme” fiiliyle biten bir bileşik sözcük getirilemez.
Ayrıca yapar, çizer, keser, bilir, bilmeli, yapmalı, öğretmeli, bilmek, yapmak gibi sözcüklere hedef cümlelerinde yer verilmez.
 
 
 
ÖRNEK: Þ Matematik dersinde dört işlemden yararlanarak problem ÇÖZEBİLME
Yada
                   Matematik dersinde dört işlemden yaralanarak problem çözme YETENEĞİ
2)      Hedefler öğrenci davranışına dönük ifade edilmelidir. Çünkü hedefler öğrenciye kazandırılmak istenen davranış değişikliklerini kapsar. Öğretmenin yapacakları yada okulun görevi hedef olamaz.
3)      Konu başlıkları hedef olamaz. Çünkü bu tür anlatımlar davranışa dönüştürülemez.
4)      Hedefler öğrenme sürecine yönelik değil, öğrenme ürününü yansıtacak şekilde yazılmalıdır.
5)      Hedefler kapsamlı ve aynı zamanda sınırlı olmalıdır. Bu anlamda hedefler bir tek davranışı değil, davranışlar gurubunu ifade ederken, diğer yandan da tek bir özellik göstermelidir.
6)      Hedeflerin hangi konu içeriğiyle ilgili olarak gerçekleştirileceği belirtilmelidir. Yani hedeflerde ders, kurs yada içerik belirtilmelidir.
7)      Hedefler BİNİŞİK olmamalı, tamamlayıcı yani BİTİŞİK olmalıdır. Bir hedefin kapsamı diğer hedef yada hedeflerin kapsamına girmemelidir.
8)      Hedefler hangi alanla ilgili yazılıyorsa o alanın niteliklerine ve basamaklarına uygun olmalıdır. Bilişsel özellikleri ağır basan davranışlar bilişsel alana; devinişsel özellikleri ağır basan özellikler ise devinişsel alana giren hedef ifadeleriyle yazılmalıdır.
9)      Hedefler birbirini destekler nitelikte ve nicelikte olmalıdır. Bir ders için belirlenen hedefler kendi içinde mantıksal açıdan tutarlı olmalıdır. Ayrıca bir derste belirlenen hedefler de diğer ders yada derslerle çelişir nitelikte olmamalıdır.
HEDEFLERİN DAVRANIŞLARA DÖNÜŞTÜRÜLMESİ: Þ
      Programın etkililiğini belirlemek için ve öğrencilerin öğrenme düzeylerini saptamak için hedeflerin gözlenebilir ve ölçülebilir yapıdaki davranışlara dönüştürülmesi gerekir. Yani hedefler davranış ifadeleriyle daha işlevsel hale getirilir ve amaca hizmet eder duruma gelir. Hedeflerin davranışlara dönüştürülmesinin nedenleri şunlardır. Þ
      → Ölçme-değerlendirmeyi yapmak (ölçmeye kılavuzluk yapmak): Eğitim  programının sınama durumlarını gerçekleştirmek için davranışları belirlememiz gerekir.
      → Eğitim durumlarını belirlemek (öğretimi yönlendirmek): Öğretimin nasıl yapılacağına, uygulanacak öğretim stratejilerini, yöntem ve tekniklerini, süre, araç ve gereci seçmede rehberlik eder.
      → Eğitim yoluyla bireylere istendik davranış kazandırma süreci ve bu davranışların kazanılıp kazanılmadığı eğitim programlarında yer alan davranışlarla somutlaşır.
      → Standartlaşmayı sağlama: Ülke düzeyinde öğretim kademelerine ve yaş seviyelerine göre ortak bir öğretim standardı oluşturmayı sağlar.
      → Öğretim programının etkisini arttırmak.
      → Öğrenmenin nasıl gerçekleşeceği konusunda öğrenciye bilgi verir.
      → Öğrenmenin gerçekleşme düzeyine ilişkin dönüt sağlar.
HEDEF DAVRANIŞLARI YAZMA İLKELERİ: Þ
1)      Hedefler konu alanını kapsadığı gibi davranışlar da hedef alanını kapsamalıdır.
2)      Davranışlar BİNİŞİK değil BİTİŞİK olmalıdır. Yani bir davranışın kapsadığı alan diğer bir davranışın kapsadığı alanın bir kısmını içermemelidir. Birinin bittiği yerden öteki başlamalıdır.
3)      Yazılan her davranış hangi hedefle ilgili ise o hedefin niteliklerine uygun olmak zorundadır.
4)      Bir davranış ifadesi açık, seçik, anlaşılır ve yalın olmalıdır. Yani davranış ifadesinden herkes aynı anlamı çıkarmalıdır.
5)      Her hedefin kritik davranışları belirlenmelidir.
6)      Davranışlar kolaydan zora, basitten karmaşığa, somuttan soyuta doğru sıralanmalıdır. Bu ilkeye öğrenme ve öğretmede kolaylık sağlanmak için uyulmalıdır.
7)      Öğrenme birikimli bir süreçtir. Bu nedenden dolayı davranışlar birbirinin ön koşulu oluş özelliklerine göre sıralanmalıdır.
8)      Davranışlar öğrenciye göre olmalıdır. Özürlü çocuklar için belirlenen davranışlarla normal çocuklar için belirlenen davranışlar aynı olmayabilir.
9)      Davranışlar öğretmenin yapacakları değil öğrencinin yapacakları şeklinde ifade edilmelidir.
10) Her davranış cümlesi, bir özelliği içermelidir. Yani öğrenci ya yazacak, ya söyleyecek, ya seçip işaretleyecek yada eşleştirecektir. Bir davranış cümlesinde her iki özellik bir arada bulunmamalıdır.
11)  Davranış ifadeleri KAPSAMLI aynı zamanda da SINIRLI olmalıdır.
ÖRNEK: Þ  Ülkeler coğrafyası dersinde “DEVLETLERİN SİYASAL YAPILARI İLE İLGİLİ BELLİ BAŞLI OLGULAR BİLGİSİ” gibi bir hedefin davranışları yazılırken “İNGİLTERE’nin yönetim biçiminin adını yazma / söyleme” veya “FRANSA’nın yönetim biçiminin adını yazma / söyleme” gibi her bir devletle ilgili davranışları yazamayız. Bunun yerine böyle bir ders için “Verilen bir ülkenin yönetim biçiminin adını yazma / söyleme” biçimindeki bir ifade hem KAPSAMLI hem de SINIRLIdır.
12) Davranış cümlelerinin sonunda “YAZMA-SÖYLEME, EŞLEŞTİRME, SEÇİP İŞARETLEME, KESME, BİÇME, OTURMA, TUTMA, ÇARPMA, TOPLAMA vb” davranış ifade eden sözcüklerden biri bulunmalıdır. Faaliyet gösteren “ANLATMA, HAREKET ETME vb” gibi yada “YAZAR, KESER, ALIR vb” gibi sözcüklere yer verilmez.
HEDEF YAZMADA KULLANILAN YAKLAŞIMLAR: Þ
            Eğitim programları hazırlanırken hedef davranışların yazılmasında farklı yaklaşımlar izlenmektedir.
1)      AŞAMALI HEDEF YAZMA YAKLAŞIMI: Bu yaklaşımda BLOOM’un aşamalı sınıflama yaklaşımı ele alınmaktadır.
Örnek: HEDEFLER Þ BİLİŞSEL: Bilme, Kavrama, Uygulama, Analiz,
         Sentez, Değerlendirme gibi.
                                                DUYUŞSAL: …..
                                                DEVİNİŞSEL…               şeklinde yazılmalıdır.
2)      YETERLİĞE DAYALI HEDEF YAZMA YAKLAŞIMI: Program sonunda öğrencilerin hangi standartta ne yapabileceğini belirtir.
ÖRNEK: Þ Hesap makinesi ile; 25 sayı verildiğinde bütün sayıların 5 dakika içinde hatasız olarak sabit bir sayı ile çarpılarak sonucu hatasız olarak yazabilme.
3)      MODÜLER HEDEF YAZMA YAKLAŞIMI: Aşamalılık özelliği göstermeyen, bağımsız üniteler yada modüller için kullanılır.
ÖRNEK: Þ Beden Eğitimi ve Türkçe derslerinde modüler hedef yazma yaklaşımı kullanılır. Beden Eğitimi dersinde konuların her biri birbirinden bağımsız olduğu için bu hedef yazma yaklaşımını kullanırız. Beden Eğitimi dersinde Futbol oynama becerisi, Hentbol oynama becerisi, Basketbol oynama becerisi birbirinden ayrı, birbirine bağlı olmayan davranışları içerir. Yine Türkçe dersinde her bir okuma parçası diğerinden ayrı bir özellik gösterir.
NOT: Þ Hedeflerin hangi konu içeriğiyle ilgili olarak gerçekleştirilecekleri belirtilmelidir. Bunu sağlamanın en etkili yolu da bir boyutun da konu yada ünitelerin yer aldığı, diğer boyutunda ise bu konular içinde gerçekleştirilecek hedeflerin davranışsal boyutlarının yer aldığı İKİ BOYUTLU BİR TABLO (BELİRTKE TABLOSU) hazırlamaktır. Belirtke tablosu aynı zamanda ölçme aracının KAPSAM GEÇERLİĞİNİ göstermektedir.
 
BELİRTKE TABLOSUNUN İŞLEVLERİ ŞUNLARDIR Þ
1)      Hedef-içerik ilişkisini kurmak. Konuların hangi hedef alanında gerçekleştirileceğini belirlemek,
2)      Dersin özel hedeflerinin hangilerinin daha önemli olduğunu göstermek,
3)      Programın hedeflerinin niteliğini belirlemek,
4)      Eğitim durumlarını (Öğrenme Yaşantılarını) belirlemek.
5)      Ölçme aracı için uygulanır (uygun) sorular geliştirmek.
→ Belirtke Tablosu Hazırlanırken İzlenmesi Gereken Aşamalar Şunlardır: Þ
A)    Tablonun yatay boyutuna hedefler, dikey boyutuna üniteler yada konular yazılır.
B)    Her ünite yada konuya göre; belirli bir ağırlık verilir ve bu ağırlık tablonun dikey boyutuna yazılır.
C)    Bu ağırlık hem ünitenin programdaki önemini, hem düzenlenecek öğrenme yaşantılarının kapsamını hem de değerlendirmede kullanılacak soru sayısını gösterir.
               HEDEFLER
KAVRAMLARIN    BİLGİSİ
K
İLKELERİN BİLGİSİ
ÇEVİREBİLME

 

 

ÖRNEK BİR BELİRTKE TABLOSUNU ŞU ŞEKİLDE GÖSTEREBİLİRİZ Þ

BELİRTKE TABLOSU

 

YORUMLAYABİLME

 

ÖĞELERİNE AYIRABİLME
YENİ BİR PLAN ÖNEREBİLME
TOPLAM
ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜREÇLERİ DERSİNİ ALMAYA                İSTEKLİLİK
ETKİLİ ÖĞRENME İÇİN YENİ YOLLAR BULMADA KARARLILIK
KAVRAMLARIN DAYANDIKLARI DENEYLERİ KENDİ KENDİNE     YAPARAK GERÇEKLEŞTİREBİLME
TOPLAM
TOPLAM
 

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir